Chất béo là gì? Tính chất và ứng dụng trong cuộc sống

Chu Văn An

Chất béo là một phần trong quá trình phát triển của cơ thể từ hệ tiêu hóa, xương khớp, não bộ… Vậy chất béo là gì? Tính chất và công dụng của chất béo? Hãy cùng Trường Chu Văn An khám phá những thông tin chi tiết trong bài viết dưới đây để giải đáp những thắc mắc này nhé.

1. Chất béo là gì?

Chất béo là chất tan trong dung môi hữu cơ nhưng không tan trong nước. Đây là hợp chất thuộc nhóm lipid, cung cấp năng lượng cho cơ thể sống.

Chất béo thuộc nhóm lipid

1 gram chất béo bằng bao nhiêu calo? Theo đó, nếu hấp thụ 1 gram chất béo, cơ thể bạn sẽ nhận được khoảng 9 calo.

Có hai loại chất béo: chất béo tốt và chất béo xấu. Cụ thể:

1.1. Chất béo tốt

Chất béo tốt là chất béo lành mạnh bao gồm axit béo Omega 3 và chất béo không bão hòa. Trong đó:

• Axit béo omega 3 giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch và tốt cho sức khỏe trẻ em. Chúng có nhiều trong cá hồi, cá thu, quả óc chó…
• Chất béo không bão hòa tồn tại chủ yếu ở dạng lỏng chứa axit không bão hòa. Thông thường, chất béo này có nhiều trong các loại dầu ăn thực vật như dầu hướng dương, dầu hạt cải, dầu ô liu…

Chất béo tốt có trong cá hồi và các loại hạt

1.2. Chất béo xấu

Nếu cơ thể có quá nhiều chất béo xấu sẽ gây ra nhiều nguy cơ cho sức khỏe. Chất béo xấu bao gồm:

• Chất béo chuyển hóa có thể khiến nồng độ cholesterol tăng cao, dẫn đến nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Chất béo này được tìm thấy trong thực phẩm chế biến sẵn, thực phẩm chiên hoặc thực phẩm đông lạnh.
• Chất béo bão hòa có tác động tiêu cực đến sức khỏe tương tự như chất béo chuyển hóa. Vậy chất béo bão hòa đến từ đâu? Chất béo này có nhiều trong mỡ động vật, sữa, trứng và thức ăn nhanh.

2. Tính chất của chất béo

2.1. Tính chất vật lý

Chất béo nhẹ hơn nước. Chất béo hòa tan trong dung môi hữu cơ như benzen và nước xà phòng nhưng không hòa tan trong nước. Chúng tồn tại ở trạng thái rắn hoặc lỏng ở nhiệt độ bình thường. Trong đó:

• Chất béo rắn có hydrocacbon bão hòa hoặc axit béo bão hòa. Ví dụ: (C17H35COO)3C3H5
• Chất béo lỏng có hydrocacbon không bão hòa hoặc axit béo không bão hòa. Ví dụ: (C17H33COO)3C3H5

Chất béo có thể tồn tại ở trạng thái rắn hoặc lỏng

2.2. Tính chất hóa học

Tính chất hóa học của chất béo tương tự như chất thử. Bao gồm: Phản ứng xà phòng hóa, phản ứng thủy phân trong môi trường axit và phản ứng gốc hydrocarbon… Cụ thể:

• Phản ứng xà phòng hóa

Đây là phản ứng một chiều trong điều kiện nhiệt độ cao. Chất béo phản ứng với NaOH thu được muối glycerol và axit béo.

Phương trình phản ứng: (RCOO)3C3H5 + 3NaOH → 3RCOONa + C3H5 (OH)3

• Phản ứng thủy phân trong môi trường axit

Đây là phản ứng thuận nghịch với chất xúc tác là nhiệt độ cao và H+. Kết quả của sự kết hợp chất béo với nước là glycerol và axit béo.

Phương trình phản ứng:

(RCOO)3C3H5 + 3H2O (H +) → 3RCOOH + C3H5 (OH)3

• Phản ứng hydro hóa

Chất béo có axit béo không bão hòa tạo thành liên kết đôi đôi khi tương tác với H2. Phản ứng hydro hóa chuyển đổi chất béo không bão hòa thành chất béo bão hòa hoặc chất lỏng lỏng thành chất rắn. Người ta đã lợi dụng đặc tính này để tạo ra xà phòng và bơ nhân tạo.

Phương trình phản ứng:

(C17H33COO)3C3H5 (lỏng) + 3H2 → (C17H35COO) 3C3H5 (rắn)

• Phản ứng oxy hóa

Chất béo bị oxy hóa hoàn toàn ở nhiệt độ cao để tạo ra nước và khí CO2.

Phương trình phản ứng: (C15H31COO)C3H5 + 145/2O2 → 49H2O + 51CO2

3. Chức năng của chất béo trong cơ thể

Trong một số trường hợp, mỡ thừa có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của bạn. Tuy nhiên, đây là chất có vai trò quan trọng và không thể thiếu trong cơ thể con người. Bao gồm:

• Chất béo là thành phần của cấu trúc và màng tế bào. Giúp duy trì hoạt động ổn định và tính toàn vẹn của tế bào.
• Chất béo giúp bảo vệ các cơ quan nội tạng khỏi bị tổn thương và những cú sốc từ bên ngoài.
• Đặc tính cách nhiệt, cách âm giúp giảm thiểu sự mất nhiệt của cơ thể.
• Cung cấp năng lượng ATP cần thiết cho các hoạt động sống của cơ thể.

Chất béo giúp bảo vệ các cơ quan nội tạng khỏi tác động bên ngoài

4. Sử dụng chất béo

Chất béo có nhiều ứng dụng với cơ thể con người và đời sống hàng ngày.

4.1. Đối với cơ thể con người

• Chất béo trong thực phẩm giúp dự trữ và cung cấp năng lượng cho các hoạt động sống.
• Mỡ thừa sẽ tích tụ thành mô mỡ.
• Chất béo được oxy hóa thành năng lượng, CO2, H2O nhờ các phản ứng sinh hóa phức tạp.
• Chất béo đóng vai trò tổng hợp, vận chuyển và hấp thu một số chất quan trọng trong cơ thể.

4.2. Đối với cuộc sống hàng ngày

Chất béo được sử dụng rộng rãi trong công nghiệp. Chúng là nguyên liệu thô để điều chế và sản xuất glycerol và xà phòng. Ngoài ra, một số loại dầu, mỡ thực vật được sử dụng làm nhiên liệu trong động cơ diesel nhằm tiết kiệm chi phí vận hành.

Chất béo có những ứng dụng với cơ thể con người và đời sống

Chất béo là gì và tính chất cũng như ứng dụng của nó đã được Trường Chu Văn An phân tích khá chi tiết. Hy vọng những chia sẻ trên sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về các thành phần quan trọng đối với sinh vật sống. Đồng thời, hãy biết vận dụng vào thực tế cũng như áp dụng chế độ ăn uống hợp lý để bảo vệ sức khỏe.