Gen trội là gì? Các kiểu gen trội phổ biến

Chu Văn An

Gen trội là gì? Một gen trội có một đặc điểm trội hơn ở cả bố và mẹ và xuất hiện hai lần trong kiểu gen của con cái. Các đặc điểm liên quan ở một cá thể mang gen trội sẽ được biểu hiện cho dù có một hoặc hai bản sao của gen đó. Hãy cùng Trường Chu Văn An tìm hiểu về gen trội và đột biến gen trội qua bài viết sau đây.

1. Gen trội là gì?

Gen trội là gì? Gen trội là gen có biểu hiện trội ở cả bố và mẹ. Gen này sẽ xuất hiện hai lần trong kiểu gen của trẻ. Mỗi alen trội mã hóa cho một loại protein hoạt động. Sự thống trị này là do một bản sao của alen sản xuất đủ lượng enzyme cần thiết, cung cấp cho tế bào một lượng sản phẩm nhất định.

Hình 1: Gen trội là gen có đặc điểm biểu hiện trội hơn

Khi một alen trội trội hoàn toàn so với một alen khác thì alen này được gọi là alen lặn. Trong một số trường hợp, các alen chiếm ưu thế và đồng trội không hoàn toàn.

Tính trạng trội thể hiện kiểu gen ở dạng trội dị hợp tử hoặc đồng hợp tử. Đây là mối quan hệ giữa các alen, alen thứ nhất chiếm ưu thế; Alen thứ hai là lặn. Đây là một khái niệm then chốt trong di truyền học cổ điển và di truyền Mendel. Các alen trội thường chứa một protein chức năng, các alen lặn thì không.

2. Kiểu quan hệ giữa các gen trội

Trong di truyền học, có một số loại quan hệ giữa các gen, bao gồm: Gen trội hoàn toàn, gen trội không hoàn toàn và gen trội đồng hợp tử.

2.1. Gen trội hoàn toàn

Đặc điểm chính: Khi một gen trội hoàn toàn, nếu có ít nhất một bản sao của gen đó trong cặp gen. Đặc tính tương ứng sẽ được thể hiện đầy đủ.

Ví dụ, gen màu da nâu (B) ở người là một ví dụ về gen trội hoàn toàn. Nếu có ít nhất một alen B trong cặp gen màu da thì màu da sẽ có màu nâu.

Hình 2: Kiểu quan hệ giữa các gen trội

2.2. Gen trội không hoàn chỉnh

Đặc điểm chính: Tính trội không hoàn toàn là khi sự biểu hiện của gen trội có thể bị ảnh hưởng bởi alen của gen kém trội hơn. Đặc biệt khi cả hai alen trong một cặp gen đều là gen trội.

Ví dụ: Một ví dụ về gen trội không hoàn toàn là gen chiều cao ở người. Nếu cả hai alen đều trội thì chiều cao có thể tăng mạnh hơn nhưng cũng có thể bị ảnh hưởng bởi các yếu tố khác như dinh dưỡng.

2.3. Kiểu gen đồng hợp trội

Đặc điểm chính: Kiểu gen đồng hợp tử trội là khi cả hai alen trong một cặp gen đều trội và đồng hợp tử (giống nhau). Tính trạng này sẽ phản ánh sức mạnh của cả hai alen.

Ví dụ: Gen màu hoa ở một số cây có thể là ví dụ về kiểu gen đồng hợp tử trội. Nếu cả hai alen đều trội và giống hệt nhau thì màu hoa sẽ được biểu hiện mạnh mẽ.

3. Tính trạng gen trội là gì?

Tính trạng của gen trội còn được gọi là tính trạng của gen trội. Các gen trội ảnh hưởng đến sự biểu hiện các đặc điểm hoặc kiểu hình ở cá thể. Dưới đây là một số đặc điểm cụ thể:

Hình 3: Đặc điểm gen trội ảnh hưởng đến sự biểu hiện đặc điểm hoặc kiểu hình ở cá thể

• Gen trội làm cho đặc tính tương ứng được biểu hiện khi có ít nhất một bản sao của gen đó trong cặp gen của cá thể. Điều này có nghĩa là các gen trội có khả năng kiểm soát và định hình các đặc điểm một cách hiệu quả.
• Ngay cả khi chỉ có một alen gen trội trong một cặp gen thì tính trạng đó vẫn được biểu hiện. Điều này phản ánh bản chất của gen trội, khiến gen ít trội hơn hiếm khi ảnh hưởng đến sự biểu hiện của tính trạng.
• Gen trội không bị ẩn bởi gen kém trội hơn khi cả hai alen trong cặp gen đều trội. Gen trội có thể được biểu hiện mà không bị ảnh hưởng bởi gen ít trội hơn trong trường hợp này.
• Các gen trội thường mang lại lợi thế tiến hóa cho các cá thể. Nếu một tính trạng quan trọng được kiểm soát bởi một gen trội, thì cá thể đó có thể có lợi thế về khả năng sinh tồn và sinh sản so với những cá thể không mang gen trội đó.
• Các gen trội thường đóng vai trò tích cực trong sự phát triển của một cá thể. Chúng đóng góp rất lớn vào cách các tài sản được hình thành và hiện thực hóa.
• Các gen trội được biểu hiện độc lập với các gen ở locus khác. Các gen trội không phụ thuộc vào các gen ở vị trí khác để biểu hiện tính trạng.

4. Đột biến gen trội là gì?

Đột biến gen trội xuất hiện ở một cá thể, nó có thể kiểm soát và ảnh hưởng đến các đặc tính của cá thể đó một cách trội so với các gen không đột biến. Điều này có nghĩa là đặc điểm do gen đột biến kiểm soát trở nên rõ ràng hơn. Thường làm cho cá biểu hiện tính trạng đó mạnh hơn những cá thể không mang gen đột biến.

Đột biến gen trội xảy ra tự nhiên trong quá trình sao chép DNA hoặc do yếu tố môi trường. Tuy nhiên, cũng có thể cố ý tạo ra đột biến gen trội thông qua các kỹ thuật sinh học như kỹ thuật CRISPR-Cas9. Một số ví dụ về đột biến gen trội bao gồm:

Hình 4: Đột biến gen trội xuất hiện tự nhiên trong quá trình sao chép DNA

Đột biến gen trội trong thực phẩm: Các nhà nghiên cứu và nông dân có thể tạo ra cây trồng có những đặc điểm vượt trội như: Khả năng chống chịu sâu bệnh, tăng năng suất hoặc chịu được điều kiện thời tiết khắc nghiệt hơn.

Đột biến gen trội trong y học: Nghiên cứu y học có thể tạo ra đột biến gen trội để nghiên cứu và điều trị các bệnh di truyền như: Thalassemia hoặc bệnh bạch cầu.

Đột biến gen trội trong công nghiệp: Trong một số trường hợp, đột biến gen trội có thể được sử dụng để tạo ra các vi sinh vật có khả năng tạo ra các sản phẩm có giá trị như: Insulin, enzyme hoặc các hợp chất hữu ích khác.

Việt Chem vừa giải đáp thắc mắc gen trội là gì qua bài viết trên. Ngày nay, nghiên cứu về đột biến gen trội ở thực vật, cây trồng cũng như động vật ngày càng trở nên phổ biến. Tuy nhiên, những nghiên cứu này cũng gây lo ngại và tranh cãi liên quan đến độ an toàn và tác động tới môi trường.