Iod là gì? Tính chất vật lý và hóa học như thế nào?

Chu Văn An

Iốt là một trong những nguyên tố ít phổ biến nhất trong thành phần của trái đất. Tuy nhiên, nó đóng một vai trò quan trọng trong cuộc sống. Vậy iốt là gì? Có bao nhiêu loại đồng phân? Tính chất và ứng dụng? Để tìm hiểu về vấn đề này chúng ta cùng nhau tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé.

1. Iốt là gì?

Iốt là nguyên tố xuất hiện tự nhiên có ký hiệu nguyên tử I, số nguyên tử 53 và trọng lượng nguyên tử là 126,90. Nó được tìm thấy trong tự nhiên trong đất, nước biển và một số loại đá và trầm tích. Nước biển chứa trữ lượng iốt lớn nhất thế giới (khoảng 34,5 triệu tấn).

Iốt là gì?

2. Đồng vị iốt

Hiện nay, Iốt có tới 37 đồng vị, tuy nhiên chỉ có 127I là ổn định, bền vững và được tìm thấy trong tự nhiên. Ngoài ra còn có một số đồng vị phóng xạ như:

• Đồng vị phóng xạ 131I (phát ra hạt beta), còn gọi là iốt phóng xạ, có chu kỳ bán rã 8,0207 ngày và được sử dụng trong điều trị ung thư và các bệnh liên quan đến tuyến giáp khác.
• 123I là đồng vị phóng xạ có chu kỳ bán rã 13,27 giờ. Nó thường được sử dụng trong chẩn đoán hình ảnh tuyến giáp và đánh giá điều trị bệnh Grave.
• 125I có chu kỳ bán rã là 59,408 ngày.
• 129I có chu kỳ bán rã 15,7 triệu năm. Nó được sử dụng trong nghiên cứu nước mưa sau thảm họa Chernobyl. Ngoài ra, nó còn được sử dụng để tìm dấu vết rò rỉ chất thải hạt nhân ra môi trường tự nhiên.

3. Tính chất của iốt

Iốt có các tính chất vật lý và hóa học cụ thể như sau:

3.1. Tính chất vật lý

Iốt là chất rắn màu tím sẫm hoặc xám, có ánh kim loại và mùi đặc trưng. Nó thăng hoa ở nhiệt độ bình thường để tạo ra khí màu tím hồng. Và dần dần chuyển sang màu tím rõ rệt khi nồng độ của nó tích tụ trong một không gian hạn chế gây ra mùi khó chịu. Khi nguội đi, hơi iốt này biến thành tinh thể mà không chuyển sang trạng thái lỏng.

Iod hầu như không tan trong nước nhưng tan nhiều trong các dung môi hữu cơ như benzen, xăng…

Tính chất hóa lý của Iod là gì?

3.2. Tính chất hóa học

Về mặt hóa học, iốt là chất ít phản ứng nhất trong số các halogen như Clo, Flo… Là halogen có độ dương điện lớn nhất sau nguyên tố At.

– Tác dụng với kim loại:

Iốt có khả năng oxy hóa nhiều kim loại, nhưng phản ứng chỉ xảy ra khi có chất xúc tác hoặc khi đun nóng. Ví dụ:

2Al + 3I2 → 2AlI3

Na + 1/2I2 → NaI

– Phản ứng với hidro

Iốt phản ứng với khí H2 ở nhiệt độ cao bằng chất xúc tác. Phản ứng tạo ra khí hydro iodua, tuy nhiên hợp chất này không ổn định nên phản ứng thuận nghịch:

H2 + I2 → 2HI

2HI → H2 + I2

– Phản ứng với tinh bột:

Iốt có đặc tính độc đáo là có thể tương tác với tinh bột để tạo thành hợp chất màu xanh lam. Đây cũng là một trong những đặc điểm để phân biệt iốt.

4. Ứng dụng của iốt trong đời sống

IoT được ứng dụng trong nhiều ngành công nghiệp khác nhau như sau:

– Công nghiệp nông nghiệp: Iod được sử dụng làm chất phụ gia trong thức ăn chăn nuôi như Ethylenediamine dihydroiodide (EDDI), nhu cầu khoảng 8%.

– Ngành y tế:

• I-ốt sản xuất chất cản quang gốc i-ốt giúp ngăn ngừa và hạn chế khả năng xuyên thấu của tia X, giúp tăng độ tương phản giữa các mô, cơ quan và mạch máu khi sử dụng tia X.
• Iot-123 được sử dụng để kiểm tra hoạt động của tuyến giáp.
• Iodine-131 được sử dụng cho bệnh nhân ung thư tuyến giáp và bệnh Grave.
• Muối kali iodua (KI) có thể dùng để điều trị cho bệnh nhân bị ảnh hưởng bởi thảm họa hạt nhân nhằm rửa trôi đồng vị phóng xạ I-131…

Rượu iốt có tác dụng sát trùng vết thương

– Ngành dược phẩm:

• Sát trùng: Iod được sử dụng trong sản xuất cồn iot (dung dịch iod 5% trong cồn etylic) để khử trùng, khử trùng vết thương và khử trùng bề mặt.
• Muối iốt: Iốt kết hợp với một lượng nhỏ KI và KIO3 để tạo thành muối iốt. Hỗn hợp này giúp ngăn ngừa các rối loạn do thiếu iốt như bướu cổ.

– Ngành nhiếp ảnh: Muối bạc iodide (AgI) được dùng trong nhiếp ảnh. Ngoài ra, nó được sử dụng để tạo màng phân cực trong màn hình tinh thể lỏng (LCD), trong đó iốt được kết hợp dưới dạng polyiodide (I3- hoặc I5-).

– Công nghiệp sơn: Chất diệt khuẩn gốc iốt được sử dụng trong sơn để bảo quản sơn trong lon khỏi bị nấm mốc phát triển sau khi sử dụng.

– Trong công nghiệp sản xuất: Iod làm chất xúc tác cho quá trình trùng hợp nhựa hoặc các quá trình khác cần tổng hợp hóa học. Vonfram iodua được sử dụng để ổn định dây tóc của bóng đèn sợi đốt.

Trên đây là những thông tin cơ bản về IoT. Nếu có thắc mắc, bạn có thể liên hệ với chúng tôi tại thanh chat cuối màn hình hoặc tham khảo thêm các bài viết trên vietchem.com.vn.