Lỗ thủng tầng ozon là gì? Nguyên nhân & hậu quả nặng nề

Chu Văn An

Lỗ thủng tầng ozone là vấn đề nóng đối với khí hậu toàn cầu trong những năm gần đây. Bởi chúng ảnh hưởng rất lớn đến không khí và chất lượng cuộc sống của con người và sinh vật. Trong bài viết này chúng ta hãy cùng tìm hiểu về lỗ thủng tầng ozone và tác hại của nó với Viet Chem.

1. Tầng ozone là gì?

Tầng ozon – O₃ là một dạng khí oxy, được hình thành bởi tia cực tím. Thông thường chúng ta sẽ thấy nó có màu xanh nhạt, có mùi khó chịu.

Người ta phát hiện ra sự hiện diện của tầng ozone vào năm 1913. Người phát hiện ra nó là hai nhà vật lý Henri Buisson và Charles Fabry.

Ảnh 1: Tầng ozone được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1913

Tầng ozone được tìm thấy trong tầng bình lưu bao quanh trái đất. Và lớp khí này cách mặt đất từ ​​10 – 50km tùy theo khu vực địa lý.

2. Vai trò của tầng ozone đối với trái đất và sinh vật

Tác dụng rất quan trọng của tầng ozone là lọc tia cực tím từ ánh sáng mặt trời với tỷ lệ lên tới 99%. Qua đó đảm bảo an toàn cho con người và các sinh vật sống trên vỏ trái đất.

Ngoài ra, các tác dụng khác của tầng ozone là:

• Bảo vệ trái đất, ngăn chặn các tia bức xạ trong ánh sáng mặt trời xuyên qua bề mặt trái đất;
• Hấp thụ, phản xạ và truyền tia bức xạ điện từ của mặt trời;
• Giúp khí hậu, nhiệt độ trên bề mặt trái đất luôn ổn định với điều kiện khí hậu ôn hòa;

Có thể nói, sự tồn tại của tầng ozon có tác động vô cùng quan trọng đến đời sống của các sinh vật trên trái đất. Vì vậy, mọi thay đổi trong bầu không khí này đều gây náo loạn toàn thế giới kể từ khi nó được xác nhận cho đến nay.

3. Lỗ thủng tầng ozone là gì?

Lỗ thủng tầng ozone còn được gọi là sự suy giảm tầng ozone. Nó bao gồm hai sự kiện liên quan được các nhà khoa học quan sát lần đầu tiên vào cuối những năm 1970.

Theo đó, tổng lượng ozone trong khí quyển giảm đều đặn 4%. Và sự mất mát tầng ozone xảy ra nhiều hơn vào mùa xuân, ở tầng bình lưu và xung quanh các vùng cực của địa cầu.

Do sự suy giảm tầng ozone tập trung nhiều hơn ở một số khu vực nên ở đó sẽ xuất hiện một khoảng trống ở tầng ozone. Điều đáng chú ý là lượng ozone ở khu vực đó thấp hơn nhiều so với bình thường. Nó giống như một cái lỗ nên người ta gọi là lỗ thủng tầng ozon hay hiện tượng lỗ thủng tầng ozon như chúng ta đã biết.

4. Nguyên nhân gây thủng tầng ozone

4.1. Các chất làm suy giảm tầng ozone đã được xác nhận

Nguyên nhân chính gây suy giảm tầng ozon là các chất hóa học được hình thành trong quá trình hoạt động sản xuất của con người. Đáng chú ý nhất là sự có mặt của chất làm lạnh halocarbon, chất đẩy, dung môi, chất tạo bọt… Chúng được gọi chung là chất làm suy giảm tầng ozone hay “chất làm suy giảm tầng ozone”.

4.2. Cơ chế thủng tầng ozon

Ảnh 2: Hình ảnh thủng tầng ozone

Các chất trên khi thải ra môi trường sẽ trộn lẫn với nhau một cách hỗn loạn. Sau đó, chúng được giải phóng vào tầng bình lưu và bắt đầu bước vào quá trình quang phân ly với sản phẩm là các nguyên tử thuộc nhóm halogen.

Nguyên tử halogen sẽ nhanh chóng tham gia xúc tác để phân hủy khí ozone (O3) thành khí oxy (O2). Và sự suy giảm tầng ozone này sẽ diễn ra rất nhanh nếu lượng khí thải halocarbon trong cuộc sống tăng lên.

5. Hậu quả của việc suy giảm tầng ozone là gì?

Như đã đề cập, điều này ảnh hưởng nghiêm trọng đến trái đất cũng như các sinh vật sống trên bề mặt trái đất. Dưới đây là những tác động chính và nghiêm trọng nhất khi tầng ozone bị suy giảm:

• Làm giảm chất lượng không khí với lượng tia UV-B tăng cao, dẫn đến ô nhiễm môi trường nhanh hơn. Điều này có thể thấy trong những năm gần đây khi mưa axit được ghi nhận ở nhiều nơi trên thế giới.
• Nó gây ra sự mất cân bằng trong hệ sinh thái vì nhiều loài bị tiêu diệt và suy giảm do không có khả năng chống chọi với điều kiện khí hậu khắc nghiệt.
• Thảm thực vật trên bề mặt trái đất bị mất cân bằng.
• Gây ra biến đổi khí hậu tiêu cực.
• Bức xạ mặt trời khiến các công trình xuống cấp nhanh hơn nhiều.

6. Các biện pháp giảm thiểu sự hình thành lỗ thủng tầng ozone

Dưới đây là một số biện pháp hữu ích được khuyến nghị trên toàn thế giới để làm chậm và ngăn chặn sự suy giảm tầng ozone.

• Xử lý các chất độc hại trước khi thải ra môi trường;
• Hạn chế sử dụng năng lượng hạt nhân, khí đốt, hóa chất thuộc danh mục gây suy giảm tầng ozone;
• Hạn chế sử dụng thuốc hóa học trong chăm sóc, trồng trọt;
• Tăng cường sử dụng các sản phẩm hữu cơ, thân thiện trong cuộc sống hàng ngày;
• Ưu tiên sử dụng phương tiện giao thông công cộng để hạn chế khí thải;

Ảnh 3: Ngay cả hoạt động hàng ngày của chúng ta cũng ảnh hưởng đến tầng ozone

7. Câu hỏi về sự suy giảm tầng ozone

• sự suy giảm tầng ozon trong Tiếng Anh là gì?

Sự suy giảm tầng ozone

• CO2 có làm hỏng tầng ozone không?

Chất thải công nghiệp bao gồm các loại khí độc hại như CO2, Nitơ, Mêtan,… hàng ngày vẫn được thải vào mỗi trường học với nồng độ cực lớn. Đây đều là những chất gây ô nhiễm không khí, hiệu ứng nhà kính và làm suy giảm tầng Ozone

• Lỗ thủng tầng ozone ở đâu?

Tầng ozone thường bị thủng ở Nam Cực vào mùa xuân, từ tháng 9 đến đầu tháng 12, khi gió tây mạnh tạo ra một vùng không khí đặc biệt xung quanh khu vực này. Trong vùng không khí này tồn tại một loại xoáy cực, khiến hơn 50% tầng ozone ở tầng bình lưu phía dưới bị phá hủy trong mùa xuân ở Nam Cực.

• Sự suy giảm tầng ozone năm 2023

Theo thông tin mới nhất từ ​​NASA và NOAA, lỗ thủng tầng ozone năm 2023 có kích thước trung bình so với 20 năm trước, thậm chí nhỏ hơn một chút so với năm 2022.

Từ tháng 9 đến giữa tháng 10, diện tích trung bình của lỗ thủng tầng ozone năm 2023 đạt 23,1 triệu km2, đứng thứ 16 kể từ khi vệ tinh bắt đầu quan trắc vào năm 1979.

Như vậy bạn đã hiểu rõ về sự hình thành lỗ thủng tầng ozone cũng như những tác động tiêu cực của nó. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào, đừng ngần ngại trao đổi thêm với các chuyên gia của Vietchem về chủ đề này.