Màu dây điện: Các quy ước và ý nghĩa 

Chu Văn An

Các bảng điện hay tủ điện thường có mạng lưới dây dẫn nhiều màu sắc, giúp người vận hành dễ dàng nhận biết tính chất của dây, đảm bảo an toàn, hiệu quả trong quá trình sử dụng. Hãy cùng Trường Chu Văn An tìm hiểu về quy ước và ý nghĩa của màu sắc dây điện trong bài viết sau.

Tại sao cần mã hóa màu dây?

Đảm bảo an toàn về điện

Màu dây là cách nhanh nhất và an toàn nhất để phân biệt tính chất của dây điện. Điều này cực kỳ quan trọng đối với người dùng thiếu kiến ​​thức về điện vì chỉ cần quan sát bảng điện cũng có thể nhận biết được các màu dây nổi bật như đỏ, đen, cam, xanh… đều tiềm ẩn nguy cơ bị điện giật. Đối với các kỹ sư điện, màu dây còn cho biết dòng điện chuyển động như thế nào trong mạch điện.

Ngoài ra, việc phân biệt dây pha, dây trung tính hay dây nối đất qua màu sắc cũng hạn chế việc đấu chéo khiến các thiết bị điện hoạt động không bình thường, tiềm ẩn nguy cơ gây ra sự cố về điện.

Giảm thời gian ngừng hoạt động của hệ thống.

Bất kỳ hệ thống điện nào, chỉ cần đấu sai dây cũng có thể gây ra tình trạng mất điện đột ngột, ảnh hưởng đến sinh hoạt và hoạt động sản xuất, đặc biệt là tại các nhà máy, khu công nghiệp. “Thời gian ngừng hoạt động” của dây chuyền, máy móc liên quan trực tiếp đến hiệu suất và doanh thu.

Bảng màu dây tạo ra hệ thống nhận dạng đáng tin cậy, giúp đẩy nhanh quá trình phát hiện sự cố, sửa chữa, bảo trì mạng điện, đặc biệt hạn chế tình trạng vô tình cắt hoặc nối nhầm dây, đảm bảo mạch điện được đấu nối đúng cách và kỹ thuật.

Tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế

Việc tôn trọng và tuân thủ tiêu chuẩn màu dây điện của mỗi quốc gia, khu vực là điều kiện tiên quyết để vận hành hệ thống điện hiệu quả, an toàn, đồng thời hạn chế các yếu tố rủi ro pháp lý.

Bảng màu dây điện phổ biến nhất

Mã màu khác nhau ở một số quốc gia và khu vực. Tuy nhiên, màu sắc cơ bản của dây điện vẫn được tôn trọng theo tiêu chuẩn chung của quốc tế. Cụ thể, bảng màu dây điện thường có các màu phổ biến sau:

Loại màu dây	Hình ảnh tham khảo	Nghĩa
Đen		Luôn dùng để tượng trưng cho một sợi dây nóng, có chức năng truyền điện đến các công tắc, ổ cắm của mọi hệ thống điện và nối công tắc với tải điện. Không sử dụng dây màu đen để kết nối với dây trung tính hoặc dây nối đất.
Màu đỏ		Ký hiệu dây nóng thứ cấp trong mạng điện 220V. Dây màu đỏ dùng để nối đầu báo khói với hệ thống điện của tòa nhà hoặc công tắc điện gắn trên tường của quạt trần hoặc ổ cắm điện cho các thiết bị tiêu thụ điện năng công suất lớn. Trong một mạch điện, hai dây màu đỏ có thể nối với nhau hoặc một dây màu đỏ có thể nối với một dây màu đen.
Màu xanh hoặc màu vàng		Ký hiệu dây nóng nhưng ít được sử dụng trong các hệ thống ổ cắm, công tắc thông thường mà lại thấy trong ống dẫn của các thiết bị cắm điện như biển quảng cáo, ổ cắm kết hợp với công tắc đèn…
Màu trắng hoặc màu xám		Là dây trung tính, có chức năng cân bằng pha trong mạng điện 3 pha và bịt kín mạch điện của mạng điện 1 pha. Khuyến cáo rằng dây trung tính luôn có khả năng mang điện nên không nên để lộ trực tiếp trong mọi tình huống.
Màu xanh lá cây hoặc xanh lá cây có sọc vàng		Biểu tượng của dây nối đất, được nối với vỏ kim loại của thiết bị để dẫn dòng điện dư thừa, rò rỉ xuống đất.
Màu đồng		Ký hiệu dây nối đất bằng đồng trần, không cách điện. Dây này thường được kết nối với ổ cắm, công tắc hoặc vỏ kim loại của thiết bị và mặt đất.
Màu trắng có sọc đỏ hoặc đen		Ký hiệu là dây nóng, không phải dây trung tính. Màu dây này có thể không phổ biến nhưng vẫn xuất hiện ở một số ổ cắm 240V, đóng vai trò là dây nóng thứ hai bên cạnh dây màu đỏ.

Quy ước màu dây điện theo tiêu chuẩn IEC

Công ước của Ủy ban Kỹ thuật Điện Quốc tế (IEC) về bảng màu dây là quy chuẩn trên toàn thế giới, nhằm tạo ra một tiêu chuẩn thống nhất mang tên Tiêu chuẩn IEC 60445 (sửa đổi năm 2010) giữa các khu vực và quốc gia, đặc biệt là ở Châu Âu. Quy ước này quy định cách phối màu của dây điện như sau:

Đối với dòng điện xoay chiều AC

Quy ước IEC: Dây nối đất có màu xanh hoặc vàng; Dây trung tính có màu xanh. Màu của dây pha sẽ khác nhau giữa dòng điện 1 pha và 3 pha.

• Điện 1 pha: Dây pha có màu đen hoặc nâu
• Điện 3 pha: Giai đoạn 1 màu nâu, Giai đoạn 2 màu đen và Giai đoạn 3 màu xám.

Đối với dòng điện một chiều

• Dòng điện dương: Màu nâu
• Dòng điện âm: Xanh – xám
• Đường nối đất: Xanh – vàng.

Quy ước màu dây NEC

NEC (Mã điện quốc gia) là tài liệu tham khảo mã đầu tiên trên thế giới về mã màu dây điện, được ban hành vào năm 1928. Ngày nay, Hoa Kỳ phần lớn vẫn tuân thủ các quy ước về màu dây của NEC hơn là Tiêu chuẩn quốc tế hiện hành.

NEC quy định:

Nguồn điện xoay chiều (áp dụng cho điện áp 120, 208 hoặc 240V của điện dân dụng và điện áp 277 – 480V của điện công nghiệp)

nguồn điện một chiều (dùng trong đèn pin, ô tô, điện thoại di động, pin năng lượng mặt trời…)

• Cực dương: Đỏ
• Cực âm: Đen
• Dây nối đất: Trắng hoặc xám

Quy ước màu dây của Anh

Mã màu dây ở Anh được quy định trong BS 7671 – Thông số kỹ thuật dây điện, được sửa đổi vào năm 2006 để hài hòa với các quy ước về màu dây áp dụng ở Châu Âu.

Dưới đây là bảng màu dây điện tiêu chuẩn Anh:

Quy ước màu dây điện ở Canada

Bộ luật Điện lực (CEC) chịu trách nhiệm quy định các tiêu chuẩn mã hóa màu dây điện áp dụng ở Canada. Đặc biệt, các tiêu chuẩn cho hệ thống màu dây AC khá giống với tiêu chuẩn của Mỹ, bao gồm:

• Dây pha: Pha 1 màu đỏ, Pha 2 màu đen, Pha 3 màu xanh
• Dây trung tính: Trắng
• Dây nối đất: Màu xanh sọc vàng.

Quy ước màu dây điện theo Tập đoàn Điện lực Việt Nam

Ở Việt Nam, bảng màu dây điện được Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) quy định dựa trên tiêu chuẩn IEC. Tiêu chuẩn Việt Nam quy định màu dây điện như sau:

dòng điện 1 pha

• Dây pha: Đỏ
• Dây trung tính: Đen, xanh, trắng

dòng điện 3 pha

• Dây pha: Pha 1 màu đỏ, Pha 2 màu trắng hoặc vàng, Pha 3 màu xanh
• Dây trung tính: Đen
• Dây nối đất: Màu xanh sọc vàng.

Cách nhận biết dây điện dương và dây điện âm

Việc phân biệt dây điện dương và dây điện âm đặc biệt quan trọng đối với những người chưa có kinh nghiệm hoặc thiếu kỹ năng, kiến ​​thức về điện để đảm bảo an toàn trong quá trình sử dụng các thiết bị điện hoặc đi dây điện đơn giản.

Dưới đây là cách nhận biết dây điện dương và âm bằng màu sắc.

Câu hỏi thường gặp về màu dây

Câu 1: Dây màu trắng là dương hay âm?

Hồi đáp: Theo tiêu chuẩn màu dây, màu trắng tượng trưng cho dây âm hay còn gọi là dây trung tính.

Câu 2: Dây màu đỏ là dương hay âm?

Hồi đáp: Theo quy định trong tiêu chuẩn màu dây điện, màu đỏ là màu đặc trưng của dây dương – dây pha luôn mang điện và tiềm ẩn nguy hiểm.

Câu 3: Màu sắc của dây điện trong điện dân dụng và công nghiệp có khác nhau không?

Hồi đáp: Có. Hệ thống điện dân dụng thường tuân theo tiêu chuẩn mã màu của điện một pha. Hệ thống điện công nghiệp sử dụng mã màu nguồn 3 pha tiêu chuẩn kèm theo các màu bổ sung để quản lý phụ tải điện hiệu quả hơn.

Hy vọng với những kiến ​​thức chung về bảng màu dây điện trên đây các bạn có thể nhận biết và đấu nối các dây điện cơ bản trong nhà. Chúng tôi thường xuyên cập nhật các kiến ​​thức khác về dây cáp điện tại: https://etinco.vn/tin-tuc/kien-thuc/kien-thuc-day-cap-dien/. Hãy cùng theo dõi nhé.