Tinh bột và xenlulozơ khác nhau về điều gì?

Chu Văn An

Tinh bột và xenlulozơ khác nhau về cấu trúc phân tử. Cụ thể, tinh bột có cấu trúc chuỗi phân nhánh, còn cellulose có cấu trúc chuỗi không phân nhánh. Ngoài ra, hai chất này có thể khác nhau về thành phần, nguồn gốc cũng như tác dụng đối với cơ thể. Hãy cùng Vietchem tìm hiểu sự khác biệt giữa tinh bột và cellulose qua bài viết sau đây.

1. Tinh bột và Cellulose khác nhau về khái niệm

Tinh bột có công thức hóa học (C6H10O5)n, tương tự xenluloza nhưng không phải là đồng phân của nhau.

1.1. Tinh bột là gì?

Tinh bột (polysaccharide carbohydrate) là thành phần cơ bản trong thực phẩm giúp tạo ra năng lượng cho cơ thể. Tinh bột chứa hỗn hợp amylocyin và amyloza với tỷ lệ dao động (từ 80:20 đến 70:30). Tinh bột được tìm thấy trong nhiều loại rau, củ, quả, hạt và ngũ cốc tự nhiên. Có thể kể đến các loại tinh bột tự nhiên như: Khoai lang, khoai tây, đậu, gạo, lúa mì, củ cải, ngô,… Các loại thực vật khác nhau sẽ cho lượng tinh bột và tính chất vật lý khác nhau. sự khác biệt về vật lý/hóa học.

Có 2 loại tinh bột, gồm dạng đơn giản và dạng phức tạp. Tinh bột đơn giản là dạng tinh chế, bị loại bỏ chất xơ và chất dinh dưỡng tự nhiên. Tinh bột phức hợp có nhiều trong các loại thực phẩm chưa qua chế biến như ngũ cốc, đậu, trái cây, rau củ,…

1.2. Xellulose là gì?

Cellulose là chất rắn dạng sợi màu trắng, không mùi, không vị, không tan trong nước và nhiều dung môi hữu cơ như etanol, ete, benzen, v.v. và tan trong nước Svayde. Cơ thể con người không thể tiêu hóa được chất này vì nó không có enzyme thủy phân cellulose. Động vật nhai lại có nhiều chất thủy phân vi mô trong ruột có thể chuyển đổi cellulose thành đường. Vì vậy, cellulose là nguồn cung cấp carbohydrate quan trọng trong thức ăn của động vật ăn cỏ.

Màng tế bào của thực vật, ngoại trừ nấm, được tạo thành từ thành phần chính là Cellulose. Chất này được hình thành trong cây xanh thông qua quá trình quang hợp ở thực vật, là bộ khung của thực vật. Các loại cây chứa nhiều xenlulo gồm: Bông (95 – 98%), gai dầu, tre, đay (50 – 80%), gỗ lá rộng (40 – 50%).

2. Tinh bột và xelulo khác nhau về tính chất vật lý

Sự khác biệt lớn nhất giữa tinh bột và xenlulo là cấu trúc phân tử. Tinh bột có cấu trúc chuỗi phân nhánh, còn cellulose thì không. Tính chất vật lý của tinh bột và xenlulo:

Tính chất vật lý của tinh bột: Là chất rắn vô định hình, không tan trong nước lạnh, màu trắng. Ở nhiệt độ nước ấm 65⁰C, tinh bột biến thành dung dịch keo hoặc hồ tinh bột.

Tính chất vật lý của xenlulo: Xenlulo là chất rắn dạng sợi, không mùi, không vị, màu trắng, không tan trong nước và nhiều dung môi hữu cơ như etanol, ete, benzen,… Và tan trong nước Svayde.

3. Tính chất hóa học của tinh bột và xenlulo

Tinh bột và xenlulo cũng có tính chất hóa học khác nhau. Cụ thể:

3.1. Tính chất hóa học của tinh bột

Tinh bột có hai phản ứng hóa học cơ bản điển hình nhất:

Phản ứng thủy phân

1. Thủy phân trong môi trường axit. Sau phản ứng thu được dung dịch có khả năng tạo màng bạc:

• (C6H10O5)n + nH2O —H+,t⁰—> nC6H12O6

2. Bị thủy phân bởi enzyme. Nhờ enzyme α- và β-amylase (có trong mầm lúa và nước bọt), tinh bột bị thủy phân thành dextrin (C6H10O5)x (x < n) rồi thành mannose. Maltose bị thủy phân thành glucose nhờ enzyme maltase.

Phản ứng với dung dịch iốt

Phản ứng với dung dịch iốt. Đây là phản ứng đặc trưng nhất của tinh bột

• Bột hồ + dung dịch iod (I2) –> hợp chất màu xanh tím

Khi đun nóng, hợp chất màu xanh tím sẽ bị mất đi. Tuy nhiên, nếu để nguội, màu xanh tím sẽ xuất hiện trở lại.

3.2. Tính chất hóa học của Cellulose

Cellulose là một polysaccharide có khối lượng phân tử rất lớn. Chúng có cấu trúc gồm nhiều gốc β-glucose liên kết với nhau tạo thành chuỗi dài, không phân nhánh. Những tấm màng này kết hợp với nhau để tạo ra một cấu trúc có độ đàn hồi và độ rắn chắc cao.

Trong màng tế bào nguyên thủy, nhiều phân tử cellulose tập hợp thành các vi sợi có thể sắp xếp theo chuỗi ngang, dọc hoặc tuyến tính. Các phân tử xenluloza được nối với nhau bằng liên kết b – 1,4 – glucose, được tạo thành từ hàng nghìn đơn vị b – D – glucose.

Cellulose có cấu trúc chuỗi không phân nhánh. Mỗi gốc C6H10O5 có 3 nhóm OH nên có thể viết là [C6H7O2(OH)3]n hoặc (C6H10O5)n.

Xellulose bị thủy phân thành glucose khi đun nóng trong dung dịch axit loãng: (-C6H10O5-)n + nH2O nC6H12O6. Dưới tác dụng của enzyme thích hợp ở nhiệt độ thường cũng xảy ra phản ứng thủy phân xenluloza.

4. Tinh bột và xenlulo có những ứng dụng khác nhau

Ngoài ra, tinh bột và xenlulozơ cũng có ứng dụng thực tế khác nhau. Cụ thể:

• Ứng dụng của tinh bột: Làm lương thực, thực phẩm. Nguyên liệu sản xuất rượu etylic và glucose.
• Ứng dụng của xenlulo: Sản xuất giấy, gỗ/nội thất/thủ công, sản xuất vải, vật liệu xây dựng,…

Vietchem vừa chia sẻ với các bạn một số điểm khác biệt giữa tinh bột và xenlulo. Về cơ bản, tinh bột và cellulose khác nhau về cấu trúc phân tử, ứng dụng cũng như tính chất vật lý, hóa học và ứng dụng. Hy vọng bài viết này đã mang lại những thông tin hữu ích cho bạn.